انواع شعر در مداحی
انواع شعر در مداحی
مقدمه :
همان طور که گفته شد این شعرا بودند که در واقع اساس و پایة ستایشگری و مداحی اهل بیت (ع) را بنا نمودند.
بزرگانی چون" حسان بن ثابت"،"ابو علی دعبل خزاعی"،" فرزدق" ، "بشیر" ، " کمیت بن زید اسدی " و غیره …….
که شالودة ستایشگری را بنا نهادند و همان گونه که آمد ، در گذشته کسانی به مداحی این ذوات مقدسه می پرداختند که قریحة شاعری در آنها وجود داشت و گذشت زمان باعث شد که رفته رفته پای سایر عاشقان و شیفتگان مدح ائمه اطهار (ع) نیز به این سرا باز شود و جامعة مداحان را کسانی تشکیل دادند که دارای ذوق سرشاری در زمینة حفظ و بارور کردن شعر و همچنین **** نفسی مسیحایی و صدائی خوش بودند . اما امروز مقولة شاعری و ستایشگری اهل بیت (ع) ، دو فن جدای از هم شناخته می شود ولی روی هم رفته با توجه به این پیشینه ، مداح نباید با شعر و شاعری بی رابطه باشد و حتی المقدور با صنایع شعری ، قافیه و عروض و سایر فنون شاعری ، آشنایی اجمالی داشته باشد . اولین شکست یک مداح ، عدم آشنایی او با سبک های شعری و آرایه های ادبی آن می باشد که عیب بزرگی برای او محسوب می شود. بالاخص در زمان حاضر که اکثر مستمعین ، افراد تحصیل کرده و آشنا با ادبیات می باشند. ناگفته نماند ، سر و کار داشتن با شعر و مطالعة دیوان های اشعار ، بالاخص دیوان خواجه شیرازی و همچنین دیوان صائب تبریزی که مورد توصیه مقام معظم رهبری نیز می باشد ، در بارور شدن این حس ، به مداح کمک شایانی می نماید و حتی اگر این کار به صورت تفننی هم باشد ، خالی از لطف نخواهد بود .البته سبک های شعری که در مداحی مورد استفاده قرار دارد ، بسیار محدود است و بیشتر در سبک عراقی و خراسانی خلاصه می شود . از خصوصیات سبک عراقی ، تغزل و تشبیب در شعر مانند غزل های حضرت امام (ره) و از خصوصیات سبک خراسانی که امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد ، ساده گویی ، استفاده از عبارات و تشبیهات روان و سنتی بودن آن است، مانند دیوان آقای سازگار که شعری وزین تر و ساده فهم تر است و در مجالسی که باید سنگینی و متانت در آن بیشتر حفظ شود ، استفاده از این اشعار بهتر و شایسته تر خواهد بود ، مثل مجلس علما و بزرگان .
مقام معظم رهبری نیز در این باره می فرمایند: " کوشش کنید شعر های خوب و مایه های شعری خوب را انتخاب کنید ، مبادا به شعر کم مایه قانع شوید ، ما شعرای خوبی داریم ."
تتبع بیشتر در این زمینه را بر عهده خود شما عزیزان می گذاریم تا از موضوع بحث خارج نشویم . برای کاوش تحقیق بیشتر در حیطة شعر می توانید به کتابهایی که در این زمینه نوشته شده مراجعه فرمائید ،
سخن را در این مقوله کوتاه کرده و به قسمت دوم در این بحث می پردازیم که مداح بعد از یافتن شعر مناسب ، چه فعالیت هایی را باید روی آن انجام دهد و اصولا خود را چگونه با آن شعر مهیای مجلس نماید؟
بعد از یافتن شعری که دارای تمام خصوصیات فوق الذکر ، اعم از تناسب با مجلس و قوی بودن و مایه داشت شعر از نظر ادبی و تناسب داشتن با روضه ای که قرار است خوانده شود ، نوبت می رسد به پرداختند به خصوصیات و ویژگی های ظاهری شعر .
اولین کار این است که مداح ، وقف و ابتداها را در شعر بیابد . یعنی با چند بار خواندن آن ، دریابد که کجا باید به وقف بخواند و کجا ابتدا کند و اگر این وقف و ابتداها زیاد بود ، حتما آن را با علامت زدن مشخص ننماید تا موقع خواندن " گیر" نکند . زیرا گیر کردن مداح در شعر و اشتباه خواندن حرکات ، حاکی از عدم تسلط او بر شعر می باشد .
نکتة دوم این است که با یک مرتبه با لحن خواندن شعر مقام اوج و فرود آن را بشناسند که در کدام بیت بالا رفته و در کجای آن فرود آمده . در واقع باید شاه بیت آن را پیدا کند و اوج صدا را روی آن بگذارد تا شعر هدر نرود و در بیتی که مطلب شعر در آن تمام می شود ، فرود آید . شخص نباید در آن اشتباه کند زیرا در این صورت شعر ، اثر خود را در مجلس نمی گذارد .
نکتة سوم اینکه محل " گریز زدن " شعر را پیدا کند ، یعنی جایی که می شود مطلب دیگری را با شعر تلفیق کرد را بیابد و آن را به عنوان بزنگاه مطلب ،در دست داشته باشد تا وقتی که مجلس آمادگی قبول را پیدا کرد ،آن را بیان کند ،
نکته بعدی اینکه شعر را با روضه ای که می خواهد بخواند ، عجین کند و هر بند از شعر رابا روضه مربوط به آن همراه سازد نه اینکه شعر را تا آخر بخواند و بعد دوباره برگردد وروضة مربوط به آن را ارائه دهد ،حتی اگر لازم شد کنار هر بیتی ،یک کلمه را به صورت اشاره بنویسد تا موقع خواندن آن بیت ،آن مطلب هم یادش بیاید که هیچ چیز از قلم نیفتد و از دوباره گویی مطالب نیز پرهیز شود،
نکته دیگر اینکه شعرش را به دو دسته ابیات اصلی و ذخیره تقسیم بندی کند تا اگر خواست بیتی را به مقتضای محدودیت در وقت حذف نماید ،بیت اصلی نبوده باشد تا شعر بی معنی نگردد که می تواند ابیات اصلی را با علامتی مشخص نماید ،
برای سازگاری ابیات با پرده های صدا و نحوة خواندن ،باید ترتیب ابیات را با اوج و فرود ، هماهنگ ساخت به طوری که شاه بیتها در اوج ابیات ابتدائی و ابیات فرعی ،پائین خوانده شود ،مثلا شاه بیت شعر نباید در دو سه بند اول باشد زیرا اول شعر را باید پائین خواند و شاه بیت با پرده پایین سازگاری ندارد.
این چکیده و گزیده ای از کلیات مسائلی که در انتخاب شعر و کار روی آن باید توجه شود ،
